Segurtasuna eta giza eskubideak aurkakoak al dira?
IRITZIA >> 3
Recortando derechos
zkerra Berri
ezkerra aberri
aldizkaria
IRITZIA >> 12
33 2016eko MARTXOA. Ezkertiar eta Abertzaleeen aldizkaria
Askatasunen urraketa
Iñigo Lamarca Iturbe, legelaria da eta Ararteko izan da
E
zkerra Berri
aldizkaria
EzkerraBerri Fundazioak gizartean eztabaida zabaltzeko egiten duen ekarpena. Erredakzio taldea: Patxi Zabaleta Rebeka Ubera Dani Maeztu Aser Lertxundi A.Iturriagaetxebarria I. Irazabalbeitia Diseinua: Aser Lertxundi Maketazioa: Zigor Agirrezabala Inprimategia: Iratxe grafika
Askatasunaren urraketa 2011n PPk Espainiako hauteskunde orokoarrak irabazi zituen. Gehiengo osoa lortu zuen. Horretaz baliatuta libertateen eta eskubideei buruzko bere ikuspegi murritza inposatzeko legegintza etengabe bati lotu zitzaion. Kongresuan eta Senatuan alper-harria pasatu du kupidari gabe, eragile sozio-politikoetatik, akademiatik eta eragile sozialengandik etorritako kritikei jaramonik egin gabe. Horren kontsekuentziaz, herritarron eskubide zibilek, sozialek eta laboralek galera izugarria sufritu dute. Estatuko gizarteak orain lau urte baino askatasun-maila txikiagoa du, demokrazioaren oinarrizkok balioak higatu direlako. Kalitate txarragoko demokrazia batean bizi garela esatean gezurretan ez gara ari. Ezkerraberriren ale honetan hain zuen ere, PPren gobernuaren legegintzaren ondorioak hainbat ikuspegitatik aztertu nahi ditugu. Argi dugu ezin dugula eztabaida horretatik kanpo gelditu. Gure irakurleei elementuak eman nahi dizkiegu, beren iritzi propioa kreatu ahal izan dezateen. Horrexegatik ikuspegi desberdinetatik jorratu dugu gaia. Asmatu izana espero dugu. ELAko Amaia Aierberi eginiko elkarrizketan legegintza berriak langileen eskubideei egin dien kaltea analisatzen dugu bereziki: erreforma laborala eta gainerakoak. Iñigo Lamarcak, ararteko ohiak PPren gobernuak eginiko legeek demokraziaren kalitatea nola higatu duen esplikatuko digu, besteak beste. Amnesty International-eko Carmen Lopezek kritika orokorrari beste ikuspegi bat eransten dio emakumeen kontrako biolentzia, migratzaileen eskubideak eta etxebizitzarako eskubidea aipatuaz. Iñaki Carro abogatuak gogoeta egiten du Mozal legeaz haratago dagoela arazoa, berak burorrepresio deitzen duen fenomenoan, alegia, epaileen epaiak usatu ordez zigor administratiboak erabiltzea herritarrok kontrolatzeko. Azkenik Patxi Zabaletak irakurketa politikoagoa egiten digu Europa mailan gertatzen ari diren eskubide-murrizketak estatukoekin estekatuz eta Europako eskubide demokratikoen eredua kinkan dagoela adieraziz.
Independentzia, nola eta nondik?
ezkerraberri fundazioa
Aduanaren Txokoa 16-18 31001 IRUÑA www.ezkerraberri.org Tel: 948206362 fundazioa@ezkerraberri.org
spainian ezagunak dira herritar segurtasunaren eta terrorismoaren aurkako borrokaren izenean egin diren gehiegikeriak, giza eskubideen babes edo zaintza sisteman urraketak, hutsuneak eta gabeziak nabarmendu direlarik. Segurtasuna eta giza eskubideen babesa ondo uztartzea, azken horiek mugatu edo urratu gabe, ez da erraza izaten eta Zuzenbidezko Estatu demokratiko guztietan horrek tirabirak sortzen ditu. Herritar segurtasunak balio handia du gizon-emakumeentzat, ongizatearekin, askatasunarekin eta eskubideekin hertsiki lotuta dagoelako, baina segurtasunak demokraziaren oinarrizko printzipioak eta eskubideen zaintza errespetatu behar ditu. Ezin da segurtasuna eta hori erdiesteko efikazia balio absolututzat hartu, eta are gutxiago horren izenean Botere Exekutiboari kontrolik gabeko edo kontrol ahula duten eskumen ahaltsuak eman. Gogora ekarri behar ditugu demokraziaren oinarrian dauden bi printzipio nagusi. Bata Mostesquieuk eta Estatu demokratikoaren sortzaileek aldarrikatu zuten: aginteak ezin du absolutua izan; aitzitik, hiru botereen artean zatituta egon behar du, horietako bakoitzak funtzio eta paper zehatzak dituelarik. Zentzu honetan, azpimarratu behar dugu Botere Judizialaren garrantzia. Herrialde baten demokraziaren kalitate maila neurri handi batean epaileen (eta fiskalen) lanaren kalitate mailarekin dago lotuta, hots erabat independienteak al diren, behar adinako baliabideak al dituzten, eraginkorra al den beren lana eta abar. Botere banaketarekin batera, bada harekin guztiz lotuta dagoen bigarren printzipio bat: anglosaxoiek deitzen duten checks and balances delakoa. Horren arabera, demokrazia batean botere desberdinek elkarren arteko kontrolak izan behar dituzte, eta bestetik nolabaiteko kontrapisuak sortzea guztiz garrantzitsua da, hori guztia helburu bikoitz hau garantizatzeko: inork ez dezala aginte handiegia eduki (botere desberdinen arteko orekak mantenduz) eta aldi berean Botere Exekutiboak (agintea kontzentratzeko arrisku handiena duena) kontrol eta muga eraginkorrak izan ditzala Botere Legegilearen eta Judizialaren aldetik. Azken hamarkadetan, aipatu ditugun printzipio biak asko ahuldu dira demokrazia gehienetan, herritar se-
La seguridad tiene que respetar los derechos y principios fundamentales de la democracia
gurtasunaren eta terrorismoaren aurkako borrokaren aitzakia pean. Herritarren eskubideak eta askatasunak murriztu eta mugatu egin dira eta poliziaren eskumenak izugarri handitu (Frantzian eta Belgikan ikusi ditugu azken adibideak). Komunikabide gehienen informazio eta iritzi politikaren eraginagatik, gainera, populazioaren gehiengo batek onartu egin du eskubideen eta, azken finean, demokraziaren murrizketa. Dena den, Espainiak marka guztiak hautsi ditu, nire iritziz. Indarrean dagoen Kode Penalak zenbait gehiegikeria bazituen (terrorismoari lotutako tipoei dagokienean, gehien bat), arestian PPren apoio bakarrarekin onartu den Segurtasun Lege berria (Mozal Legea deitu izan dena) oso larria dela iruditzen zait. Hasteko, lege penalaren esparruan egon beharko liratekeen hainbat jokabide zigor administratiboaren eremuan kokatzen ditu, Administrazioari eta poliziari izugarrizko ahalmenak emanez, eta jokabide haien gaineko eskubideen garantiak ia ezereztuz. Kontzeptu juridiko zehaztugabeko asko dago eta horien interpretazioa Administrazioaren esku geratzen da. Arbitrariotasunari ateak zabaltzen zaizkio, beraz. Gainera, poliziaren deklarazioek proba balio nahikoa izango dute (orain arte zegoen irizpidea indartzeaz aparte, garantiak ahuldu eta tipoak izugarri zabaltzen dira) Herritarrak bere 3
Iritzia
Editoriala
Segurtasuna eta giza eskubideak aurkakoak al dira?
Solasaldia
Iritzia
Segurtasuna eta giza eskubideak aurkakoak al dira?
eskubideen defentsarako izango duen bide eraginkor bakarra epaitegietara jotzea da, eta badakigu zein ahula den Espainian babes judizialerako funtsezko eskubidea Justizia Administrazioak dituen bitarteko gutxiengatik gehien bat (baita epaitegien eta fiskaltzaren antolamendua eta funtzionamendua arautua dagoen moduagatik; lehen ez bazen egokia, prozedura kriminalaren legearen erreformak gehiago ahulduko du, nire ustez, babes hori). Herritarren jokabideak debekatzea eta zigortzea lege penalaren xedea da, eta horren aurkako ekintzak edo portaerak aztertzea eta dagokien zigorra ezartzea epaileen zeregina da, prozesu judizial garantizatzaile baten ondoren. Debeku eta zigor administratiboak ohiz kanpokoak izan beharko lirateke, eta garrantzi eskaseko gaiei buruzkoak (udalen eskumenei lotutakoak nagusiki: hala nola, hirigintza lizentziak, zaratak, trafikoa edo zaborrak). Giza eskubide funtsezkoak (askatasuna, biltzeko edo manifestatzeko eskubidea eta abar) Administrazioaren debekatzeko eta zigortzeko ahalmenetik at egon beharko lirateke. Bada, espainiar
segurtasun lege berriak kontrakoa egiten du eta ilizito berriak sortzen ditu, lege penala saihestuz. Legeak ezartzen dituen debekuek (behar bezala zehaztu gabe daudenak, esan dugun bezala) aipatu ditugun bi eskubide horiek hain zuzen (askatasuna eta manifestatzeko eskubidea) mugatu nahi dituzte. Hona legeak isun oso altuekin zigortzen dituen jokabide batzuk: komunikatu habeko manifestazioak egitea “kritikoak diren azpiegituren aurrean”, Kongresua, Senatua edo parlamentu autonomikoen aurrean egiten diren manifestazioetan herritar segurtasuna “larriki asaldatzea”, manifestazioak ez desegitea zenbait kasutan poliziak hala eskatzen duenean (etxe kanporaketak direla-eta eskratxeak debekatu nahi dira), poliziaren aurrean ez identifikatzea (horregatik komisaldegian sei orduz “erretenituta” 4
egoteko zigorra jaso daiteke), poliziari ez laguntzea “herritar segurtasuna arriskuan jar ditzaketen ekintzei aurrea hartzeko orduan”, poliziari irudiak hartzea, baimenik gabe zenbait eraikin edo monumentutara igotzea protesta egiteko… Halaber, droga kontsumoa ere larriki zigortzen da. Bestetik, herritar segurtasunaren aurkako arau-urratzaileen erregistroa sortzen da.… Orwellek aurreikusi zuen Administrazio kontrolatzaile ahalguztidunaren atarian egon gaitezke. Espero dezagun Espainiako Diputatuen Kongresuak berehala indargabetzea edo aldatzea lege hori bestela giza eskubideen eta horien berme sistemaren murrizketa oso larriak gertatuko dira. Nolanahi ere, giza eskubideen ikuspegitik herritar segurtasunari merezi duen garrantzia eman behar zaio, askatasunak eta eskubideak behar bezala babestu behar direlako horien aurkako mehatxu berrien aurrean. Nire ustez, bi elementu dira erabakitzaileak: prebentzioa hobetzea, eta botere judiziala eta fiskaltza bitarteko gehiagorekin eta independentzia eta eraginkortasun maila handiagoekin hornitzea. Lehenengoari dagokionez, benetako polizia judiziala beharko genukeela uste dut, bai eta inteligentzia zerbitzuek Parlamentuaren eta epaileen kontrol zorrotzagoa izan beharko luketela ere.
“PPrena inboluzio antisozialaren legegintzaldia izan da’” Inaki Irazabalbeitia
PPko gobernuaren politikak ez die bakarrik eskubide zibil eta politikoei eragin, eskubide sozialen kalterako ere izan da. Mundu sindikalak duen iritzia jasotzeko ELAko Amaia Aierberengana jo dugu Ezkerraberri- Alderdi Popularraren legegintzaldian herritarren eskubide politiko eta sozialak murrizteko legislazioa oparoa egin da. ELAren ustez, zeintzuk dira eragile sindikal baten ikuspegitik Raxoiren gobernuak promulgatu dituen lege atzerakoienak? Zergatik? Amaia Aierbe- Alderdi Popularraren legegintzaldia inboluzio antisozialaren legegintzaldia izan dela esan daiteke. Ezarri diren politikak eta onartu diren legeak gizartearen aurkakoak izan dira, eta horien ondorioz aberastasunaren banaketa geroz eta bidegabeagoa da eta prekarietatea, pobrezia eta desberdintasunen gehitzea ekarri dute. Onartu diren legeei dagokionez, gure ikuspegitik, nabarmentzekoa da lege laboralaren eta negoziazio kolektiboaren erreforma; arlo laboralean
eskubideak murriztu, langileei eraso egin eta ondoren protesta egiteko mobilizazio ahalmena murrizten ere saiatu dira, Segurtasun legea bultzatuz, protesta kriminalizatu nahian. Beste eremu batzuetan ere hartu dira neurri atzerakoiak, eta hor ditugu osasungintzan ezarritako kopagoa edota hezkuntzan onartutako LOMCE, lege zentralizatzaile, uniformizatzaile eta elitista. Ezkerraberri - Erreforma laborala da Raxoiren gobernuak estatuko herritarrei eta langileei egin dien eraso handienetakoa bat izan da. ELAren ikuspegitik eskubide sozialen alorrean zeintzuk izan dira atzerakadarik handienak atzen lau urteotan? 5
Asier Blasekin solasean. Inaki Irazabalbeitia
La calidad democrática de un estado está relacionada, en gran medida, con la calidad del trabajo de jueces y fiscales
Amaia Aierberekin solasean
Solasaldia
Amaia Aierberekin solasean “PPrena inboluzio antisozialaren legegintzaldia izan da’”
La reforma laboral está hecha a medida para aumentar la flexibilidad laboral y debilitar el derecho a la negociación colectiva Amaia Aierbe- Raxoiren gobernuak egin duen lan-legediaren eta negoziazio kolektiboaren erreforma eskubide laboralei egindako eraso latza da. Etengabeko erreforma-prozesu baten beste urrats bat da; lehenik Zapaterok eta gero Raxoik onartutako erreformak, guztiak norabide berdinean doaz: langileen eskubideak murriztu eta bermeak desagertaraztea. Honen ondorioz, lan harremanetako desoreka areagotzen da, indartsuaren aldera. Enpresarioei erabakitzeko ahalmen handiagoa ematen die, eta alderik ahulena, langilea, gero eta indargabeago uzten du, hauei eskubideak moztuta. Zuzenbide laboralaren funtzio orekatzailea txikitzen ari da erreformak egin ahala. Edukiei dagokionez, punturik nabarmenenak hauek dira: kaleratzea erraztu eta merkatu egiten da hainbat modutan, enpresaren neurrira egindako malgutasun laborala areagotzen da, eta negoziazio kolektiborako eskubidea ahultzen da, lan hitzarmenen ultraaktibitatea mugatuz edota enpresa hitzarmenetik salbuetsita geratzeko aukera erraztuz. ELAren iritziz, eta horrela salatu dugu hasieratik, erabaki guzti hauen helburua soldaten murrizketa eta defentsa kolektiboa ahultzea dira, eta honen ondorio nabaria da lan-harremanen prekarietatea azkartu dela azken urteetan.
Ezkerraberri - Erreforma laboralaren aurrean zer balorazio egiten duzue gainerako agente sozio-ekonomikoek eta Eusko Jaularitzak eta erakunde publikoek izan duten jarreraz?
nez. Hau da, eskaini nahi diguten hazkunde ekonomikotik eratorritako oparotasuna: desberdintasun sozialak eta pobrezia. Guk ez dugu horrelako oparotasunik nahi.
Amaia Aierbe- Galdera horri erantzuteko oso adibide aktuala ekarriko dut: ELAk Eusko Legebiltzarrean aurkeztu du Herri Ekimen bat herri-administrazioetako azpikontratetan lan egiten duten milaka langileen lan baldintzak duintzeko helburuarekin; EAJ, PSE-EE, PP eta UPD alderdiek esandakoa betetzen badute Herri Ekimen hau baztertu egingo dute. Herri Ekimen honen kontra daudenak ezin dute Madril jarri oraingoan aitzakia bezela, Parlamentuak eskumen osoa duelako; kontua da ez dutela borondaterik lan baldintzen hondatzeari mugarik jartzeko. Hitzez, EAJ eta PSE-EEk esaten dute ez dutela babesten PPren lan erreformak dakarren prekarietatea, baina praktikan errealitatea oso bestelakoa da.
Bukatzeko, sindikatuei dagokienez esan nahi nuke ELArekin batera, euskal gehiengo sindikalak, beste hainbat gizarte kolektiboekin, mobilizazio eta greba orokor ugari antolatu dituela erreforma hauei aurre egiteko. Aldiz, beste sindikatu batzuen hautua, eduki gabeko eta antzezpen hutsa den elkarrizketa sozialaren mahaian esertzea izan da.
Eusko Jaurlaritza, patronal denean ere, gehienetan patronal pribatuaren aurretik doa, murrizketak ezarriz, soldata izoztuz, enplegua suntsituz… Eredu da neurri neoliberalak hartzerako orduan.
Amaia Aierbe - ELAren ustez Herritar Segurtasunaren Legeak xede bat du: protesta soziala ezabatu eta kriminalizatzea. Zigor ekonomiko gogorrekin disuasioa erabili nahi dute aldarrikapen eta protesta guneak gehien behar dituzten kolektiboen aurka.
Eta zer esan Patronalari buruz? Hauek aseezinak dira; ez dute mugarik. Gobernuek dena ematen dieten arren gehiago nahi dute. Esaten dute mugagabeko kontratuak ezin direla eskatu; hemendik aurrerako kontratuak aldi batekoak, partzialak, obra-kontratuak eta abar beharko dutela izan. Hori gutxi balitz, egungo ingurune ekonomikora egokitu behar dela hemengo soldata maila, soldatak jaitsi egin behar direla argi eta garbi esa-
Ezkerraberri - Kode penalaren erreforma eta Mozal lege deiturikoak ere hor ditugu. ELA oso kritiko agertu da horiekin. Zein da zuen jarrera? Zeintzu dira aspektu negatiboenak? Nola mugatzen dute lan sindikala? Zer eskatzen diezue gainerako eragileei?
Herritar segurtasuna aitzakiatzat hartuta, PPk ezarri duen legeak oinarrizko askatasun zein eskubideak zeharo murrizten ditu, esaterako bilera edota manifestazioari buruzkoak, baita askatasun sindikala eta greba eskubidea ere. PPk ez du jasaten protesta baketsua adierazteko modurik, eta bide legaletik jazartzea erabaki du. Legeak poliziaren botereak hedatu egiten ditu, pertsonen gain duen kontrol eta hertsadura ahalmena areagotuz, ordena publikoa nahas daitekeela “baderitzo”. Esaterako, hor ditugu pertsonak identifikatzeko ahalmena; honen barne sartzen dira polizia-bulegoetara eramatea, miaketa, bide publikoetan ibiltzeko aukera murriztu eta kontrolak egiteko ahalmena, bilera eta manifestazioak desegiteko aukera.... Bestalde, asko gehitzen ditu arauhauste administratibo gisa zigor daitezkeen ekintzak, baita ezarriko diren isunak ere. Isunak 100 eta 600.000 euro bitartekoak izan daitezke. Lege hau eta Kode Penal erreformatua indarrean sartzeak egoera kezkagarria dakar giza-eskubideentzat eta kalitate demokratikoarentzat.
6
La postura frente a la inicativa popular legislativa sobre las condiciones laborales de las subcontratas de la administración del PNV y del PSE-EE demuestran que en la práctica apoyan las reformas del PP Horregatik, gure proposamenen artean, dei egin diegu EAEko eta Nafarroako gobernuei eta Hego Euskal Herriko udalei ez dezaten Mozal lege hau aplikatu. Honekin batera beharrezkoa da polizia-indarretako agenteei prestakuntza ematea askatasun publiko eta oinarrizko eskubidei buruz (greba, askatasun sindikala...), banako zein kolektibo aldetik. Prestakuntzarekin batera esku hartzeko protokolo batzuk ere ezarri behar dira, jardunbide polizialean nahieran jokatzeko aukera ahalik gehien mugatzearren. Bukatzeko, talde politikoei eskatu dizkiegu beren programa politikoan lege hau indargabetzeari lehentasuna eman diezaiotela eta beren esku dagoen guztia egin dezatela eraginik gabe uzteko. Ezkerraberri - Bukatzeko, Estatuko gobernuan aldaketa egon liteke. Aldaketa horren eragileek esan dute PPren gobernuaren legislazio atzerakoia bertan behera uzteko edota aldatzeko urratsak egingo dituztela. Zuen ikuspegitik, Raxoiren gobernuak eginiko legeen zein erreformak izango luke lehentasuna? Zer norabidetan? Zer neurrirekin? Amaia Aierbe - Hasieran esan dudan bezala, ezartzen dizkiguten politiken ondorioz prekarietatea eta desberdintasunak areagotzen ari dira gure gizartean; beraz, gure ikuspuntutik Europa, Estatua eta Euskal Herriko politika publikoak errotik aldatzeko neurriak hartu behar dira. Horretarako aurrekontu, fiskalitatearen eta politiken orientazioa soziala areagotu beharra dago. Lan eta negoziazio kolektibo esparruan eskubide laboralak murriztu eta enpresen erabakitzeko ahalmena handitu ordez, kontrako norabidean joan behar da: berme handiagoak, enplegu gehiago eta kalitate hobea duten lanpostuak. Beraz, azken urteetako erreformetan atzera egin behar da. 7
Análisis
De mordazas, porras y burorrepresión Iñaki Carro es abogado
“Vamos a derogar la Ley Mordaza”. Esta frase se viene repitiendo con cierta insistencia en estos días de propuestas, programas de investidura y ruedas de prensa en el Congreso de los Diputados. Y a mí particularmente me molesta no poco, por no decir que me cabrea bastante, el modo especialmente acrítico en la que se censura la nueva Ley de Seguridad Ciudadana mientras se calla o se omite que ésta no es —en mi opinión, y además de una campaña de marketing represivo, como más adelante explicaré— sino una simple actualización en el tiempo de su predecesora, la del PSOE, la que en su día bautizamos como Ley Corcuera. La misma que ha llevado, por citar un solo ejemplo de entre los muchos que se podrían dar, a que Diego Cañamero y otros miembros de la dirección del Sindicato Andaluz de Trabajadores hayan tenido que declararse insolventes de por vida, y a que pese a haber pagado ya entre todos sus militantes 25.000 euros en multas, todavía tenga 800 personas procesadas a las que se pide entre 800.000 y un millón de euros, además de 250 años de cárcel en total. Así es que me cabrea, y mucho, escuchar a los políticos no sólo del PSOE, sino también de las fuerzas políticas “del cambio” como IU o Podemos, arremeter contra la copia sin mencionar la original, la de la patada en la puerta —a diferencia, por ejemplo, de lo que estos últimos partidos sí que hacen respecto a las reformas laborales, cuando piden la derogación tanto de la reforma del PP como la de Zapatero—, como si esta fuera un compendio de derechos y libertades ciudadanas que no tuviera nada que reprochar y que de ese modo se pretendiera, consciente o inconscientemente, bendecir o reivindicar. Por no decir del PNV, que se posiciona contra la Ley Mordaza poco tiempo después de haber impuesto en Bilbo, pese a la rotunda oposición de todo el tejido asociativo agrupado en torno a la plataforma «Kalea guztiona da», una Ordenanza del Espacio Público con la que Iñaki Azkuna se colocaba a la altura de Manuel Fraga bajo el lema de “la calle es mía”. Lo que pretendo recalcar aquí es que el problema radica no tanto en las modificaciones que la nueva Ley
introduce respecto de la anterior —en mi opinión, bastante menos relevantes de lo que pueda parecer— como en la evolución de las políticas represivas. Y que debemos tener esto presente en todo momento para que el árbol de la Ley Mordaza no nos impida ver el bosque y caigamos en el error de pensar que su derogación pondrá fin a dichas políticas. Y es que la Ley Mordaza y la reforma del Código penal no son la causa, sino el reflejo de un cambio en el modo en que los poderes públicos abordan las protestas sociales y ciudadanas que ya se venía desarrollando con plena intensidad desde hace varios años sin necesidad de —y por tanto sin ser consecuencia de— una reescritura de los textos y la letra de ambas Leyes. Un cambio enmarcado en una transformación más profunda que, siguiendo al sociólogo belga Jean-Claude Paye, podríamos definir como el final del Estado de Derecho1 , y que en el caso del modelo policiaco-represivo se manifiesta a traves de una doble vía que conduce a una misma consecuencia: la progresiva y gradual sustitución de las togas y las porras por el bolígrafo y la “receta”, o si se quiere del Juzgado y/o la carga policial por la burorrepresión.
Mozal legea eta kode penalaren erreforma ez dira kausa, botere publikoek herritarren protestak tratatzeko moduan egin duten aldaketaren isla baizik El término burorrepresión2 fue acuñado hace ya varios años en el seno del movimiento del 15-M y fue objeto de análisis en un libro del mismo título cuya lectura resulta más que recomendable para quienes participamos en los movimientos contestatarios. Perico Oliver explica en dicho libro que “la burorrepresión, en su sentido estricto y duro, es la utilización, por parte de las instituciones de control, del arsenal de sanciones administrativas disponibles en el entramado de leyes, normas y ordenanzas, con el fin de desactivar la protes-
ta de los movimientos sociales, políticos y ciudadanos (…) Hasta hace poco tiempo, la burorrepresión apenas ha sido visible, pero ha repercutido individualmente en mucha gente, por medio tanto del daño directo como de los efectos disuasivos”, mientras que en palabras para el periódico Diagonal de otro de sus autores, Óscar Martín, “la represión violenta la usan de forma ejemplarizante, pero a veces se puede volver en contra del propio Estado, por lo que cada vez más están apostando por la burorrepresión (…). La burorrepresión es una represión de baja intensidad, más silenciosa, que atrae menos la atención de los medios de comunicación y que en la práctica se traduce en identificaciones aleatorias por parte de la policía, y sanciones en general relacionadas con ordenanzas municipales, normas a priori «apolíticas», como las que regulan la contaminación acústica o la limpieza en las calles y que en la práctica se utilizan como arma para entorpecer las actividades de los movimientos sociales”. A estas reflexiones habría que añadir la otra vertiente, la cada vez mayor predilección que tienen las distintas policías por ser ellas mismas las que impongan las sanciones, en lugar de delegar dicha tarea en el sistema judicial. Esto les permite no sólo abundar en la línea de practicar una “represión de baja intensidad” —los juicios contra manifestantes y activistas sociales tienen mayor visibilidad y repercusión mediática que una simple carta notificando la imposición de una multa, y de hecho en muchos casos se suelen transformar en una prolongación de la protesta original—, sino además evitar correr el “riesgo” de que las personas de-
Zer da burorrepresioa? Erakundeek lege, arau eta ordenatza sare trinkoaren ondorioz beren eskura dituzten zigor administratiboak usatzea mugimendu sozial, politiko eta herritarrak desaktibatzeko nunciadas terminen absueltas, dejando así de paso en evidencia el carácter arbitrario y desproporcionado de las acusaciones policiales. Cabe recordar que no son pocos los casos en que los jueces archivan las denuncias argumentando que las movilizaciones sociales —e incluso el hecho de insultar a la policía en el transcurso de las mismas— están enmarcadas en el ejercicio del derecho de manifestación y a la libertad de expresión, con el consiguiente e indisimulado cabreo de los responsables políticos —recordemos al portavoz del PP en el Congreso de los Diputados, Rafael Hernando, llamando “pijo ácrata” al juez Pedráz por haber archivado la causa contra los organizadores de la protesta «rodea el Congreso» del 25-S, en Madrid—. En definitiva, no es la Ley Mordaza la causante de este cambio en la práctica policial y represiva contra los movimientos sociales, sino que se trata más bien de una simple adaptación de la letra —la literalidad de la Ley—
1 Jean-Claude Paye, El final del Estado de Derecho. Hiru argitaletxea, Hondarribia, 2008 2 Oliver Olmo, Pedro (coord.), Burorrepresión. Sanción administrativa y control social. Ed. Bomarzo, Albacete, 2013.
8
9
Iritzia
Iñaki Carro De mordazas, porras y burorrepresión
a la nueva música o estilo que desde hace ya varios años vienen empleando distintos cuerpos policiales, entre ellos la Ertzaintza y las policías locales.
único que prohíbe la Ley es su difusión vía internet en algunos casos —más allá de que lo que vaya a regir en la práctica sea la ley de siempre, la de “o borras las imágenes o te comes el móvil”…—. Y en tercer lugar, porque esas mismas imágenes están sirviendo también para desmontar o desmentir las versiones policiales en los Juzgados, dando lugar a numerosas absoluciones de activistas donde hasta ahora lo normal era que los y las jueces dieran por buena la palabra de los agentes y condenaran por atentado, resistencia, desobediencia grave, etc. en la práctica totalidad de los casos.
Ez dago legerik protesta soziala geldituko duenik En cuanto al porqué de este giro en las políticas represivas, es evidente, y por eso lo menciono muy rápidamente, que responde a un momento en el que confluyen la incorporación de nuevos colectivos y sectores a las luchas sociales, sobre todo en el resto del Estado —15-M, indignados, mareas por la sanidad y educación públicas, plataformas contra los desahucios, etc.— con una profunda y creciente deslegitimación y cuestionamiento no sólo del gobierno de turno y sus políticas, sino del propio sistema en su conjunto. Conviene tener esto siempre presente, pues más allá de lo que diga o deje de decir la Ley Mordaza de turno, el grado en el que aplican la represión los diferentes gobiernos y cuerpos policiales —no olvidemos que en nuestro caso son las Consejería de Seguridad o Interior de los gobiernos autonómicos, la Ertzaintza, la Policía Foral, e incluso las policías locales— depende y mucho del nivel de respuesta social que recibe, o si se prefiere, de lo “socialmente asumible” que sea y el costo que pueda generar en cada momento. Pero además de este motivo principal, sí que quisiera mencionar también un elemento que, pese a tratarse de un objeto de uso cotidiano y aparentemente ajeno a la protesta social, ha cobrado tanta importancia en los últimos tiempos que ha obligado por sí mismo a que acometan esta actualización de la Ley de Seguridad Ciudadana, dándole en la misma un protagonismo especial: el teléfono móvil. Y es que, al margen de otros debates sobre la amenaza que su utilización puede suponer en términos de control social, la generalización del uso del teléfono móvil representa un problema para las actuaciones 10
policiales por partida triple. Primero, como herramienta para la difusión de convocatorias en tiempo real y sin dejar margen para preparar o anticipar los operativos —el famoso «pásalo», cuya primera manifestación más evidente fue la convocatoria espontánea de concentraciones ante las sedes del PP tras los atentados de marzo de 2004 en Madrid—. Segundo, porque el hecho de que todas y todos llevemos una
cámara de vídeo en el bolsillo significa que hoy prácticamente cualquier actuación policial violenta va a ser grabada y difundida a través de internet y las redes sociales… y en esto sí que se puede decir que la Ley Mordaza es novedosa con respecto a la Corcuera, en cuanto ha servido de campaña mediática para intentar inculcar en el personal la idea de que a partir de ahora no se podrán grabar esas imágenes, aunque lo
Por último, yo parto de la idea de que el objetivo principal que perseguía el gobierno del PP con la Ley Mordaza era no tanto el cambio de la norma en sí, sino lanzar esa campaña de marketing represivo a la que me refería al principio del artículo. No debemos olvidar que la gestación de esta Ley se dio en un momento y un contexto muy concretos, en el que las movilizaciones contra los recortes se encontraban en su momento álgido y apuntaban directamente al propio sistema de representación política institucional —«rodea el Congreso» en Madrid, «Aturem el Parlament» en Barcelona, etc.—, y los líderes del PP manifestaron insistentemente que su intención declarada era la de frenar esas protestas, lanzando un mensaje claro y contundente de que reprimirán con firmeza a quienes participen en ellas. Y esto mismo nos obliga a ser particularmente cuidadosos a la hora de elaborar el discurso de oposición a esa Ley, haciendo compatible su denuncia por todo lo que representa en términos de recorte de derechos y libertades, pero tratando al mismo tiempo de evitar que nuestro discurso se convierta en altavoz y reproductor de ese mensaje intimidador y que terminemos nosotras mismas por transmitir la idea de que desde su aprobación ya no va a ser posible salir a la calle a defender nuestros derechos. Al contrario, la idea que deberíamos transmitir es la contraria, la que desde siempre hemos planteado desde los movimientos contestatarios, y es que no hay leyes ni mordazas capaces de silenciar la protesta social y que por mucho que se empeñen no vamos a abandonar las calles como espacio de lucha y reivindicación. 11
Opinión
Recortando derechos Carmen López, periodista, Amnistía Internacional España
E
l 2015 ha sido un año principalmente electoral. Los recortes se suavizaron, el número de manifestaciones disminuyó, pero también se retrocedió en la protección de derechos humanos. Los recortes llegaron para quedarse en el disfrute de algunos derechos y libertades de la ciudadanía. Libertad de expresión y de manifestación Con la entrada en vigor, en julio de 2015, de la reforma del Código Penal y la nueva Ley de Seguridad Ciudadana, se han limitado desproporcionadamente el ejercicio legítimo de ambos derechos. La reforma establece límites sobre dónde y cuándo están permitidas las manifestaciones, incrementa sanciones para quienes celebren manifestaciones espontáneas y castiga la resistencia pacífica. La nueva Ley de Seguridad Ciudadana da a las fuerzas de seguridad amplias competencias para multar a aquellas personas que les muestren “faltas de respeto”, y tipifica como delito la difusión de imágenes de agentes de policía en determinadas circunstancias, sancionándolo con hasta 30.000 euros de multa. Algo que recorta el derecho a informar que tienen todas las personas, no sólo los periodistas. Las imágenes grabadas durante manifestaciones han sido fundamentales para demostrar el uso excesivo de la fuerza y otros abusos policiales en estos años. Organismos internacionales, como el Comité de Derechos Humanos de Naciones Unidas, alertaron por el impacto que puede tener esta ley en los derechos de las personas. Lucha contra el terrorismo El Código Penal también se ha reforzado, tras un acuerdo entre el PP y el PSOE, para incluir medidas en materia de terrorismo. Se amplía la definición de tal manera y con un lenguaje tan vago que determinados derechos, como el de libertad de expresión, reunión e información, podrían verse restringidos. Amnistía Internacional considera que lo que ha pasado con los titiriteros detenidos en Madrid el pasado 6 de febrero, acusados de exaltación del terrorismo por el contenido de su espectáculo, es un ejemplo de cómo la amplia definición de terrorismo puede suponer un límite en el derecho a la libertad de expresión. 12
Terrorismoarekin harremanik ez duten jokabideak terroristatzat jotzeko arrisku handia dago También se etiquetan de terrorismo ciertas formas de expresión, de asociación, el pirateo informático, actos como la “subversión” del orden constitucional, la “resistencia” a las autoridades. Pero también, viajar o planear viajar fuera de España a fin de colaborar con grupos extremistas o recibir adiestramiento de ellos, incluso si no se comete un acto terrorista. Igualmente quedaría prohibido hacer una declaración en las redes sociales que pueda percibirse en el sentido de que incita a cometer ataques violentos, aún en el caso de que la declaración no pudiera relacionarse directamente con un acto violento. Por último, la pena que conlleva el delito ya existente de ”justificación” del terrorismo, que incluye la “humillación” de las víctimas del terrorismo o de sus familias aumentarían. En definitiva, existe un amplio riesgo de que conductas que no tienen intención de cometer actos terroristas, se catalogen como tales. Derecho a la vivienda En España la vivienda ha sido un derecho históricamente desprotegido. Ni el Gobierno central, ni las Comunicades Autónomas han adoptado leyes que establezcan el alcance del derecho a la vivienda y que proporcionen las garantías de protección adecuadas, aunque algunos
municipios hayan puesto medidas en marcha para garantizar los derechos de las familias que pierdan su vivienda habitual. La legislación procesal se centra en el cobro de la deuda hipotecaria y las personas no pueden reclamar la defensa del derecho a la vivienda ante los tribunales. Sólo en los primeros nueve meses de 2015, se iniciaron más de 52.000 ejecuciones hipotecarias. Pero no hay información oficial sobre cuántas personas se han visto afectadas por estas ejecuciones hipotecarias, ni cómo esta situación ha afectado a sus derechos fundamentales.
Espainiako gorbernuarentzat emakumeen kontrako biolentziak lehentasuna izateari utzi dio el derecho de asilo ni el acceso a un procedimiento con todas las garantías. Un modelo de expulsión que ya se estaba llevando a cabo antes de la modificación de la ley, y que Amnistía Internacional había denunciado en numerosas ocasiones.
Violencia contra las mujeres La violencia contra las mujeres ha dejado de ser una prioridad para el Gobierno español. Las víctimas de violencia de género también han sufrido los recortes en las medidas para su protección. Desde 2011 a 2015, se ha producido un descendo del 21 por ciento de las partidas destinadas para la protección estatal a las víctimas de violencia de género en los Presupuestos Generales del Estado. Mientras que la partida destinada a este fin por las Comunidades autónomas se ha reducido un 50 por ciento. Derechos personas migrantes Los recortes se han dejando notar también en derechos como el acceso a la salud de personas migrantes en situación administrativa irregular. Desde la entrada en vigor del Real Decreto-Ley 12/2012, cerca de 750.000 vieron limitado su derecho de acceso a la salud. Pese a que todas las Comunidades Autónomas han dado pasos para cubrir la asistencia sanitaria de personas migrantes en situación administrativa irregular, cada una de una forma diferente, el Real Decreto-Ley 12/2012 sigue en vigor. Y por último, se ha modificado la Ley de Extranjería para legalizar la expulsión automática y colectiva de migrantes y refugiados en las fronteras de Ceuta y Melilla, allanando el camino para expulsiones colectivas o expulsiones “en caliente”. Este tipo de actuaciones están prohibidas por el derecho internacional, ya que no se respeta
Qué esperamos de la nueva legislatura Amnistía Internacional se dirigirá al nuevo Gobierno para pedir, entre otras cosas, que se promueva una reforma constitucional que garantice la máxima protección de los derechos humanos en línea con los estándares internacionales, con especial hincapié en equiparar las garantías de protección de los derechos económicos, sociales y culturales con los de los derechos civiles y políticos. Pediremos reformas legislativas que garanticen el derecho a la libertad de expresión y reunión pacífica, el derecho a la salud y el derecho a la vivienda. Y que se tomen medidas que prioricen la lucha contra la violencia de género, dotando de partidas económicas adecuadas la asistencia a las víctimas. Mucho trabajo por hacer y muchos derechos que recuperar de cara a la próxima legislatura. 13
Iritzia
Europaren eredua arriskuan Patxi Zabaleta, abokatua eta aralarkidea
A
zken garai hauetan areagotu egin da Europa osoan egia ez den kontraesan baten aipamena; zera alegia, giza eskubideen eta segurtasunaren arteko aurkakotasuna. Aurkakotasun hori gezurra ezezik, Europaren eredua harrotasun puntu batez deitzen dugun hori erasotzen duen zerbait da. Eta okerragoa oraindik: argudio horixe dago faszismoaren beraren muinean.
Europaren eredua delakoak bi osagarri dauzka; bat, demokrazia ordezkatzailea eta bestea eskubide mailako politika sozialen egitura erakundetua. Bi osagarri horien azpian edo hezurduran giza-eskubideen aintzintasuna dago. Nire ustez, behin eta berriro neoliberalismoak aipatzen eta mahain gainean jartzen dituen aitzaki eta oztopoen aurrean, irmoki aitortu beharra dago ez daitekeela eredu hau baino egonkorragorik eta iraunkorragorik. Are gehiago, aitortu beharra dago Europaren ereduko bi osagarri nagusi horiek lelkarrekin otuta daudela. Europarena eta ez Europakoa den ereduaz jakinaren gainean ari naiz, uka ezina baita Europa gaur egun ematen ari den itxurrak badituela hainbeste eta hainbeste belzgune. Bai; eskubide zibiletaz eta atzerrikoetaz ari garelarik ezin ahaz adibidez Siriakoak europearrak direla, Venezuelak berriki Colombiako 5.600.000 iritar hartu dituela eta Donald Trump eta bera bezalakoak atzerritarren ondoreko hurbilak direla eta abar. Europaren ereduak daukan erakarpen ikaragarria aurrerapena lortu eta trinkotzen ari diren gizarte eta herrialdeetan nabari da. Japonian edo/eta Errusian edo aurrerapen ekonomikoak eskuratu dituzten herrialde guztietan, gizarteak berak beharrezkoak bihurtzen ditu 14
giza-eskubideen ondorio diren Europaren ereduko bi osagarri horiek; alde batetik, askatasunen demokrazia eta bestetik, serbitzu eta emari sozialen egitura publikoak. Guzti horrek adierazten duena da giza-eskubideen indarraren tinkotasuna. Hara nolazailen zailenak ziruditen nazio arteko aldaketak giza eskubideen eraginaz gauzatu diren, adibide esanguratsuena Sobietar Batasunaren suntsitzea delarik. Inperio ikaragarri hura ez zen segurtasuneko arrazoiengatik erori; ez zen arrazoi militarrengatik edo ekonomikoengatik erori, baizik eta soil-soilik arrazoi ideologikoengatik. SESB izeneko inperioa hain indartsu hura suntsitzearen arrazoia izan zen bere gizartea ez zelako “kabitzen” iraultzaren egituretan. Horra ideien indarraren tinkotasun ikaragarria! Beraz sergurtasuna askatasunen aurkako zerbait bezela irudikatzea XXI. mendean ez da egian oinarritzen eta segurtasunari “ordena edo legedia” deitzen diogun bakoitzean egituren tinkotasuna ahultzen ari gara. Munduan egitura politiko tinkoenak eta iraunkorrenak demokratikoak edo errepublikarrak izan dira eta dira. Gezurra badirudi ere eta ematen duten itsuraren aurkakoa bada ere diktadurak dira segurtasun guztien aurkakoenak, segurtasun juridikotik hasita. PP alderdiak mozal legea deitutakoa indarrean jarri duenean Espainian edo/eta Frantzian, Belgikan eta abarretan askatasunen kontrako legeak eraikitzen ikusten dugunean ezin da soilik eztabaida konparaketetan gelditu. Eztabaida maila ideolojikora eraman beharra dago, besteak beste lege horien aldaketetan ezkutuan eta ilunpean utzi nahi diren helburuak daudelako. Gaur egun inork ez dauka zalantzarik Alemanian nazismoa
nago laugarren indarra deitzen ziren komunikabideak hemendik aurrera lehen indarra bilakatuko dira eta ez dago interneta menperatuko duen gudalosterik. Mozal legearen aipamenetatik hasi naizenezkero txontxongiloen afera edo indar gorrikoen bere mailan kokatu nahiko nuke eztabaida hori. Egia baldin bada ere askatasunaren gai garrantzitsua ukitzen duela, ez da gezurra indar gorrikoen eta Madrilko txontxongiloen atxiloketarekin bere “auctoritas” edo izateko arrazoia galdu duela. Arazoa da segurtasunaren eta askatasunaren arteko aurkakotasun itxurari mozorroa kendu behar zaiola.
nagusitu zenean onura eta indar ekonomiko ahalsu batzuen jokua izandu zela beste ezer baino lehenago eta sakonago berdin gertatzen ari da garai hauetan; segurtasunaren aitzakiarekin eta segurtasuna askatasunarekin kontraesanean jartzeko itxurak egitearekin beste helburu batzuk bilatzen dira eta helburu horietan nagusiena da Europaren eredua arriskuan jartzea. Eztabaida ideologikoa da aldaketaren eragilerik indartsuena historian zear eta orain ere etorkizuna irudikatu eta oraina baino hobea izatea nahi dugun einean borroka horretan saiatu beharra daukagu. Iraultza konzeptu eta helburu bezala hutsalduta gelditu zen Sobietar batasunaren sunsiketarekin baina demokraziaren eta sozialismoaren beharra areagotu egin da globalizazioko fenomenoaren aurrean. Globalizazioaren ondorio guztiak ez dira txarrak eta bat bikaina komunikazio berrien fenomenoa da. Lehe-
Lehenago Sobietar batasuneko inperioa aipatu baldin badut ezin utzi aipatu gabe Ipar Ameriketako beste inperioa, AEB alegia. Ipar Ameriketan berrogeita hamazazpi milioi persona osasungintza publikoaren eskubiderik gabe daude eta hori da hirugarren mundua arrotasunez deitzen den hori inperioaren barruan sartuta dagoela esatea aina. Inperio guztiak beren barruko kontraesanengatik eztanda egin izan dute kanpoko etsaien erasoengatik baino askoz gehiagotan. Europaren eredua Europan bertan irmotzea da Euskal Herria bezalako nazio txipien zeregin handia. Arrisku nuklearrak gizadiari bere ondamendiaren konzienzia ez ezik erantzunkizuna jarri zion aurrean. Desoreka ekologikoak berriz, gizadiari etorkizunekoekin beharreko elkartasuna jarri dio mahai gainean. Orain ordea, iraultzaren xedea hutsaldu delarik e desoreka soziala ekarri nahi duten segurtasunaren itxura irudi eta lelo falsuek Europaren eredua apurtuz beste arrisku handigo bat jartzen digute begien aurrean. 15
Martin Nienmรถller teologo eta ministro protestanteak ospetsu egin den poema bat eskribitu zuen duela 70 urte. Poema horren aitatasuna Bertol Brecht-i egotzi izan diote askok oker. Gogoetarako pieza ederra Ezkerraberriren ale hau ixteko.
Naziak komunisten bila etorri zirenean, isilik geratu nintzen, ni ez bainintzen komunista. Sozialdemokratak espetxeratu zituztenean, isilik geratu nintzen, ni ez bainintzen sozialdemokrata. Sindikalisten bila etorri zirenean, ez nuen protesta egin, ni ez bainintzen sindikalista. Juduen bila etorri zirenean, isilik geratu nintzen, ni ez bainintzen judua. Nire bila etorri zirenean, ez zen inor geratzen protesta egiteko.
ezkerraberri fundazioa